Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin milletlerarası planda resmen tanındığı antlaşma. 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lausanne (Lozan) şehrinde Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle İngiltere Fransa İtalya Japonya Yunanistan Romanya Bulgaristan Portekiz Belçika Rusya Yugoslavya temsilcileri tarafından Lozan Üniversitesi salonunda imzalandı. Osmanlı Devleti'ni yıkıp topraklarının paylaşılması için çıkartılan Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) sonunda başlatılan Türk İstiklâl Harbinden sonra işgalci devletler ile 11 Ekim 1922 tarihinde Mudanya Mütarekesi (ateşkesi) imzalanmıştı. İşgalci devletler ile kesin bir antlaşma yapılması için Türkiye 4 Ekim 1922 tarihindeki notasıyla görüşmelerin İzmir’de başlatılmasını istedi. İşgalci devletler İzmir’de Yunan mezalim ve tahribatını görmezlikten gelmek için İsviçre’nin Lausanne şehrini tercih etti. Konferansın 13 Kasım 1922’de başlayacağını ilan edip Türkiye’de iki hükümet olduğu telakkisiyle görüşmelere katılması için Ankara’daki Türkiye Büyük Millet Meclisi ve İstanbul’daki Osmanlı Sultanı Altıncı Mehmed Hana (Sultan Vahideddin Han) müracaat ettiler. TBMM bu duruma son vermek için 1 Kasım 1922 günü çıkarılan iki maddelik bir kanunla Saltanat ve Osmanlı Hükümetinin 16 Mart 1920’de İstanbul’un İtilâf devletlerince resmen işgalinden itibaren kaldırıldığını kabul ve ilan etti. 600 yıldan fazla hükümran olan Osmanlı Hânedânına son verilerek Lozan Konferansına TBMM hükümeti tek başına katıldı. 13 Kasım 1922’de başlayacağı ilan edilen konferans 20 Kasım'da başlatıldı. Lozan Konferansında TBMM’ni Hâriciye Vekili (Dışişleri Bakanı) ve Edirne Mebusu İsmet Paşa (İnönü) başmurahhaslığında Sıhhiye Vekili (Sağlık Bakanı) ve Sinop Mebusu Dr. Rıza Nur Trabzon Mebusu Hasan Bey (Saka) murahhaslar yirmi dört müşavir sekiz kâtip bir mütercim gazeteciler ve askerlerden meydana gelen heyetle temsil etti. İngiltere heyetini İstanbul fevkalâde komiseri Sir Horas Rumbolt ve Musul Petrol İşletmesi Şirketinin idare heyeti başkanı Lord Curzon; Fransa adına Şark Fevkalade Komiseri General Pelle; İtalya’yı İstanbul Fevkalade Komiseri Marki Camille Garoni ve Sezar Montanya; Japonya’yı Roma Büyükelçisi Baron Hayaşi Baron Uçiyai; Yunanistan’ı Elefteryos K. Venizelos ve Demeter Kaklamanos; Romanya’yı Konstantin Dimondy Konstantin Konseska; Sırp-Hırvat-Sloven Krallığını Dr. Milotin Yuvanoviç; Bulgaristan’ı Bogdan Morfot Dimitri Stanciof M.Stambulhu M.Kinstantoderof; Rusya adına M.Çiçerin M.Rekefski ve M. Medivani; Portekiz’i M. M. Pereyre; Belçika’yı M. Beletzer ve Amerikan müşahitlerinden M. Caylnd M. Gru ve Amiral Bristol temsil edip katıldılar. Konferansa ev sahibi olarak İsviçre Cumhurbaşkanı Hab başkanlık yaptı. 21 Kasım 1922’de konferansta görüşülecek meseleler için komisyonlar kuruldu. Askerî ve Arazi Komisyonu Başkanlığına Lord Curzon; Azınlıklar ve Yabancılar Komisyonu Başkanlığına Marki Garroni; Malî ve İktisadî Komisyon Başkanlığına Fransa temsilcisi M. Barriere seçildiler. TBMM’nin Lozan Konferansındaki programı 28 Ocak 1920 günü son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nin kabul ettiği Misak-ı Millî (Millî And) hükümleriydi. Bu hükümler şunları ihtiva ediyordu: 1) Musul Kerkük ve Süleymaniye ile 2) Batı Trakya’nın Anavatan’a katılması; 3) Kapitülasyonların kaldırılması; 4) Azınlıklara üstün haklar verilmemesi; 5) Boğazlar ile İstanbul’un emniyetinin sağlanıp bütünüyle hakimiyetimizde kalması. Görüşmeler ilk hafta dostça geçti. İkinci hafta devlet borçları kapitülasyon Musul vilayeti ve İstanbul’un boşaltılması meselelerinde anlaşmazlık çıktı. TBMM heyetine İngiltere Murahhası Lord Curzon ve Yunanistan Murahhası Elefteriyos Venizelos çok zorluk çıkardılar. 4 Şubat 1923 tarihinde görüşmeler kesilerek heyetler geri döndüler. 20 Kasım 1922 - 4 Şubat 1923 tarihleri arasında devam eden Birinci Lozan Konferansında 30 Ocak 1923’te Türkiye ile Yunanistan arasında “Esirlerin Değiştirilmesi” hakkında mukavele imzalandı. Birinci Lozan Konferansında; 1) Edirne’nin İstasyon Mahallesi Karaağaç Yunanlılara bırakıldı. 2) Karadeniz’den Akdeniz’e kadar Türkiye ile Bulgaristan ve Yunan hudutları askersiz hâle konuldu. 3) Türkiye-Irak hududunun tespiti Milletler Cemiyeti kararına bırakıldı. 4) Türkiye’ye verilen İmroz (Gökçeada) ve Bozcaada ile Yunanistan’da kalan Limni Midilli Nikarkarya Sakız Sisam adalarının askersizleşmesi kararı verildi. 5) Rodos ve Oniki Ada’nın İtalya’ya bırakılması kabul edildi. 6) İstanbul ve Çanakkale boğazlarının iki yakasından on beşer kilometre derinliğindeki bölgelerin askersiz olması; Trakya’daki 8000 kişilik Türk jandarma sayısının 5000’e indirilmesi kararlaştırıldı. 7) İstanbul’da 12.000 asker bulunduracak olan Türkiye’nin; Boğazlar Komisyonuna başkanlık etmesi ve boğazlardan geçişin serbest bırakılması kararlaştırıldı. Kapitülasyonların kaldırılmasına karar verildi. 9) Azınlıklara verilen hakları Türkiye’nin Milletler Cemiyeti kefaletinde tanıması kararlaştırıldı. 10) Borçlar meselesinde Türkiye’nin hissesine düşen onbeş milyon altın lirayı otuz yedi yıl içinde ödemesine karar verildi. 11) Yunanistan’dan hiçbir harp tazminatı istenmemesi karara bağlandı. 4 Şubat 1923’te kesilen görüşmeler İngiltere ve Fransa’daki asker ailelerinin tesiriyle meydana gelen umumî efkârın (kamuoyunun) arzusu üzerine TBMM murahhasları Lozan’a davet edilerek yeniden başlatıldı. 23 Nisan 1923’te başlayan ve 23 Temmuz’a kadar üç ay süren İkinci Lozan Konferansında; TBMM murahhasları aynı kalmasına rağmen müşavir heyetinde değişmeler oldu. İngiltere ve İtalya başmurahhasları değişip ABD de bir murahhas gönderdi.
C.tesi Kas. 08, 2008 6:20 pm
milletlerarası planda resmen tanındığı antlaşma. 
Kapitülasyonların kaldırılmasına karar verildi. 9) Azınlıklara verilen hakları
